Geert van de Ven ? Dutch in Dialogue ? trainer/coach ? Nederlands voor buitenlandse professionals ? Dutch for non-native professionals7 articles
Geert van de Ven, trainer aan anderstalige professionals bij Dutch in Dialogue ism Alexandra Jandausch trainer Interculturele Communicatie bij Bilingual Solutions
De beroemde Portugese pianiste Maria João Pires beleeft in 1999 een nachtmerrie bij een optreden in het bomvolle Concertgebouw te Amsterdam. Wat voor veel musici een boze droom blijft, wordt in haar geval een angstwekkende werkelijkheid: ze heeft zich terdege voorbereid op een lastig pianoconcert van Mozart. Maar het orkest zet de begintonen in van een heel ander concerto dat ze in het geheel niet heeft ingestudeerd: het is Mozarts virtuoze, twintigste pianoconcerto (KV 466). Op haar gezicht tekent pure paniek zich af (zie: https://www.classicfm.com/artists/maria-joao-pires/guides/wrong-piano-concerto/). Het lijkt erop dat ze volledig zal blokkeren. Maar het pakt anders uit: de pianiste herstelt zich en speelt het complete onvoorbereide pianostuk zonder noemenswaardige fouten.
Het slechte nieuws uit deze anekdote is: ons brein kan in taal, muziek of communicatie totaal blokkeren. Het goede nieuws: we blijken tot veel meer in staat dan we denken of vrezen.
Laten we in mineur, met de blokkade, beginnen. Het is een misverstand dat blokkades altijd te maken hebben met lastige noten, moeilijke woordenschat, complexe grammatica of onbekendheid met culturele rituelen. De pianiste laat het zien: ze speelt het meesterlijke pianoconcert zonder problemen, ze heeft het volledig in de vingers. Het gaat bij blokkades ook om de ‘what ifs’ die met imago, zelfbeeld en zelfgevoel te maken hebben. Wat als ik hier blunder wat doet dat met mijn status als professional? Hoe kan ik mezelf daarna nog onder ogen komen? Hoe kom ik de schok in zelfvertrouwen te boven? Lichaam en geest weigeren nog te handelen als de verwachtingen zo negatief zijn. Ze komen tot een strakke verdediging van ons kostbaarste bezit: eigenheid en identiteit. En juist dat strakke, al te strakke, leidt tot het omgekeerde effect: een self fullfilling prophecy. We raken onze spontaneïteit kwijt.
Nu in majeur, allegro: de pianiste, de spreker tijdens een presentatie, een expat in een nieuwe culturele omgeving: zij allen beschikken ook over onvermoede gaven zoals: moed, verbeeldingskracht, flexibiliteit, avontuurzin. Ze voelen zich bovendien niet in hun eentje verantwoordelijk voor het weven van het communicatieve web. Het gaat om een dialoog, kleine foutjes zijn te repareren, en dus overkomelijk. Ze gaan ervan uit dat hun gesprekspartners het laten weten als ze iets niet begrijpen. Er bestaat een gedeelde verantwoordelijkheid voor het communicatieve welslagen van het gesprek.
Nu gaat het erom kleine risico’s te nemen en niet te overeisen. Mijn muziekleraar zei toen ik op mijn vijftigste met veel te veel ambitie een instrument wilde leren spelen: het Concertgebouw kan nog even wachten! Maar hij daagde me wel uit op mijn niveau: “Het is wat eenvoudigere muziek, maar het blijft wel muziek, het zijn geen losse nootjes. Met expressie dus.”
Voor beginnende taalleerders van het Nederlands is het luisteren naar de nieuwe taal op dit moment nog belangrijker dan het uitgebreid spreken ervan. Maar toch: ze breken het ijs door te imiteren, door met minimal response te reageren, zoals in deze twee korte dialogen:
Natuurlijk c’est le ton qui fait la music. Dus met expressie, met inspiratie, con duende. Maar ook beginnende taalleerders breken zo wel het ijs en zetten een dappere eerste stap naar meer productie, naar meer dialoog.
Geert van de Ven
Deze blog is gebaseerd op een artikel dat Alexandra Jandausch en Geert van de Ven onder dezelfde titel samen schreven voor Les 216 (december 2020).